|
|
|
|
|
|
|
Człowiek i klimat
Zmiany klimatu mogą zachodzić tak pod wpływem przyczyn naturalnych, jak też antropogenicznych (czyli wynikających z działalności człowieka). W każdym przypadku zmiany klimatu to problem bardzo specyficzny. Ma on globalny zasięg, jest długotrwały i charakteryzuje się złożonymi współzależnościami między procesami klimatycznymi, przyrodniczymi, ekonomicznymi, politycznymi, społecznymi i technologicznymi. Wywołuje skutki mające wpływ na wiele krajów i pokoleń ludzi. Ponadto przewidywania zmian są przedmiotem wielu niepewności i dlatego podejmowanie decyzji w tym zakresie obarczone jest sporym ryzykiem. Dalszy przebieg zmian klimatu jest trudny do przewidzenia, nie można także wyciągać wniosków na ten temat z obecnych trendów klimatycznych, ponieważ zmiany klimatu mogą przebiegać w sposób nieliniowy i powodować nieodwracalne zmiany w środowisku.
|
|
|
|
Encyklopedia Link do pola tematycznego "Człowiek i klimat"
|
|
Rozwój zrównoważony
Każda strategia próbująca znaleźć rozwiązanie problemów wynikłych z możliwych zmian klimatycznych napotyka na wiele wyzwań. Wyjściem z tej sytuacji jest realizowanie zrównoważonego rozwoju (używanie odnawialnych źródeł energii oraz recykling surowców) oraz ograniczenie konsumpcji pochłaniającej ogromne ilości energii.
|
|
|
Sposoby realizacji zrównoważonego rozwoju: ograniczenie konsumpcji i transportu na duże odległości, badania nad nowymi technikami wytwarzania energii, ich rozwój, testowanie i zastosowanie np. w silniku wodorowym, wykorzystanie już dostępnych technologii np. elektrowni wiatrowych albo biopaliw, wyłapywanie i ograniczanie emisji CO2, handel emisjami.
|
Rozwój zrównoważony to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez zmniejszania szans przyszłych pokoleń na zaspokojenie ich potrzeb. | |
|
|
|
1. Scenariusz umiarkowanego przyrostu ludności świata (w miliardach). Więcej szczegłów i obliczeń na stronie United Nations Population Division Proszę kliknąć aby zobaczyć rycinę w powiększeniu! (45 K) Polska wersja ryciny: Mateusz Kamiński
|
|
|
Czy my sami także zmieniamy klimat?
Dzięki intensywnym badaniom w zakresie klimatologii odpowiedź na to pytanie jest już coraz lepiej znana. Międzyrządowy Panel do spraw Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)) w swoim trzecim raporcie z 2001 r., sporządzonym przez ekspertów z całego świata, stwierdza: nie ulega wątpliwości, że antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych znacząco przyczyniły się do zmian klimatu obserwowanych w ciągu ostatnich 30-50 lat.
|
Emisje antropogeniczne wzrastają, liczba ludności świata także, podobnie jak konsumpcja na głowę mieszkańca, zwłaszcza w krajach rozwiniętych gospodarczo. Jak dotychczas optymalizacja procesów spalania paliw kopalnych wykorzystywanych do produkcji energii oraz zastosowanie odnawialnych źródeł energii nie są w stanie temu przeciwdziałać. Najprawdopodobniej zmiany klimatu będą się więc nasilać w kolejnych dekadach.
Scenariusze zmian - czy możemy przewidzieć przyszłość?
Scenariusze to nie prognozy, gdyż te są raczej niemożliwe. Jest nam tak samo trudno przewidzieć dzisiaj technologiczny i ekonomiczny rozwój świata do roku 2100, jak dla kogoś żyjącego w roku 1900 trudno było przewidzieć co będzie w roku 2000. Pomyśl tylko jak wiele się zmieniło w ciągu ostatnich 100 lat! Z tego powodu strategie łagodzenia skutków możliwych zmian klimatu muszą brać pod uwagę konsekwencje wynikające z wielu różnych scenariuszy. Każdy scenariusz musi uwzględniać kilka podstawowych czynników:
|
|
|
|
2. Mapa w górnej części ryciny pokazuje średnie roczne temperatury za okres 1961-1990, zaś mapa w dolnej części - prognozy dla okresu 2071-2100. Źródło: Sweclim / Naturvardsverket
|
|
wzrost liczby ludności: większość modeli zakłada wzrost liczby ludności świata, która osiągnie maksimum w połowie stulecia a następnie zacznie maleć.
technologie: wprowadzanie nowych i bardziej efektywnych technologii może przebiegać w różnym tempie.
energia: scenariusze najczęściej zakładają, że wzrośnie zapotrzebowanie na energię, ale może ona pochodzić ze spalania paliw kopalnych albo z innych źródeł energii.
rozwój ekonomiczny: gospodarka może albo rozwijać się regionalnie, wykorzystując lokalne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju, albo zostanie wzmocniona współpraca międzynarodowa na poziomie społecznym i kulturowym co pozwoli na bardziej efektywne wspólne tworzenie nowych możliwości rozwoju.
|
Co emitujemy do atmosfery? A co będziemy emitować w przyszłości?
Największym problemem są emisje gazów cieplarnianych. Wyzwaniem, któremu muszą sprostać działania mające na celu ograniczenie zakresu zmian klimatu, z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej, jest zapewnienie takiej ich realizacji aby ani wpływ zmian klimatu, ani wpływ działań politycznych podejmowanych w celu ograniczenia zakresu zmian klimatu nie pogłębiał istniejących nierówności wewnątrznarodowych i międzynarodowych. Jedną z konsekwencji takiego założenia jest wniosek, że kraje rozwinięte powinny jako pierwsze zredukować emisje gazów cieplarnianych.
Przykład: W 1996 r. globalne emisje gazów cieplarnianych wyniosły w przeliczeniu około 6 Gt C (6 gigaton czystego węgla, czyli 22 Gt CO2), co daje 1 t węgla na osobę. Przy czym 1,2 miliarda ludzi żyjących w krajach rozwiniętych emitowało 3,8 Gt C (64%), czyli 3 t/osobę zaś 4,4 miliarda ludzi żyjących w krajach rozwijających się emitowało 2,2 Gt C, czyli 0,5 t/osobę.
|
|
|
|
3. Raport IPCC: zasoby energetyczne świata i scenariusze emisji Ryc. TS 5 Wykres pokazuje trzy elementy (jednostki: GtC - gigatony czystego węgla): a) zasoby paliw kopalnych i ich zużycie w latach 1860-1998, objaśnienia: oil - ropa naftowa, gas - gaz, coal - węgiel, historic oil/gas/coal emissions - emisje ze spalania ropy/gazu/węgla w latach 1880-1998, unconventional reserves and resources - niekonwencjonalne rezerwy i zasoby (np. metan ze złóż węglowych, olej łupkowy), conventional resources (upper estimate) - konwencjonalne zasoby (górne szacunki), conventional reserves - konwencjonalne rezerwy. b) scenariusze zużycia paliw kopalnych do roku 2100 przy założeniu, że nie zostaną podjęte żadne działania w celu zmniejszenia zużycia (tzw. scenariusze SRES), objaśnienia: scenarios - scenariusze c) scenariusze zużycia paliw kopalnych do roku 2100 przy założeniu, że podjęte zostaną działania w celu ustabilizowania emisji gazów cieplarnianych na kilku poziomach, objaśnienia: scenarios - scenariusze. Różnice wynikają z przyjęcia różnych założeń dotyczących wielkości emisji. Proszę kliknąć aby zobaczyć rycinę w powiększeniu! (50 K)
|
|
Obecnie zawartość CO2 w powietrzu, wyrażona tzw. stosunkiem zmieszania wynosi 370 ppm (podczas gdy w okresie przedindustrialnym wynosiła 280 ppm). Jeśli emisje będą dalej wzrastać, co na razie ma miejsce, to przyszłe redukcje będą musiały być coraz bardziej drastyczne, albo też osiągnięcie celu zakładanego w jednym ze scenariuszy (a dotyczącym obniżania emisji), czyli 450 ppm w roku 2100, będzie niemożliwe. Jeśli poziom CO2 osiągnie 560 ppm, co jest bardziej prawdopodobne, czyli sprawdzi się scenariusz zakładający podwojenie zawartości CO2 w atmosferze), to według przewidywań globalne ocieplenie osiągnie wartość 1,5-4,5°C. Tymczasem 4,5°C to różnica między średnią roczną temperaturą Londynu (albo Kolonii) i Madrytu. Obecnie statystyczny mieszkaniec USA emituje około 20 t CO2 rocznie, mieszkaniec Europy Zachodniej - 10 t CO2, Chińczyk 3 tony a mieszkaniec Indii - mniej niż 1 tonę. Tymczasem w skali globalnej 1-2 tony na osobę to dopuszczalna wartość maksymalna, jeśli chcemy zatrzymać wzrost zawartości CO2 w atmosferze. Dla porównania: 2 tony "kosztuje" lot samolotem z Europy na Nową Zelandię i z powrotem, albo przejechanie dużym samochodem 10 000 km.
|
|
|
Co możemy zrobić?
Oddzielić wzrost gospodarczy od wzrostu zużycia surowców: - systemy produkcyjne podporządkowane ochronie środowiska pozwoliłyby zmniejszyć ilość odpadów, ograniczyć transport, zwiększyć wytrzymałość wyrobów (czyli rzadziej potrzebne by były nowe), - zamknięte systemy produkcyjne opierają się na znacznym wykorzystaniu surowców wtórnych, co znacznie ogranicza zużycie zasobów naturalnych, ponadto wykorzystuje się materiały ulegające biodegradacji. |
| | Optymalizacja infrastruktury: - kraje rozwijające się powinny unikać popełniania błędów krajów rozwiniętych i korzystać z ich doświadczeń, np. rozwijać efektywne systemy transportu kolejowego, produkować żywność i energię na skalę regionalną, tak aby skrócić drogę od producenta do odbiorcy.
| | | Produkcja energii musi być zmodyfikowana: - produkcja energii oparta na spalaniu paliw kopalnych musi ulec optymalizacji i zostać jak najszybciej stopniowo zastąpiona przez odnawialne źródła energii, - efektywność wykorzystania energii musi wzrosnąć.
Przykład: 76% ludności Afryki pozyskuje energię głównie ze spalania drewna, podczas gdy promieniowanie słoneczne, zwłaszcza na obszarze Sahelu, mogłoby być wykorzystane w tym celu. Wymaga to jednak kosztownych inwestycji.
| | | Oddzielenie poziomu dobrobytu od poziomu produkcji: - jakość życia i poziom zadowolenia niekoniecznie idą w parze z dużym zużyciem energii i surowców, - jakość życia powinna w większym stopniu zależeć od często zaniedbywanych wartości, takich jak np. uczestniczenie w życiu lokalnych społeczności, popieranie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, korzystanie z walorów środowiska przyrodniczego w pobliżu miejsca zamieszkania, zmniejszenie nierówności społecznych.
| | | Powszechne przekonanie, że np. zwiększenie konsumpcji daje więcej zadowolenia z życia, albo, że zwiększenie szybkości osiąganych przez samochody czy pociągi stanowi postęp, są dyskusyjne i raczej nie prowadzą ani do zrównoważonego rozwoju, ani do większego poziomu zadowolenia z życia, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Każdy z nas powinien zwracać większą uwagę na polepszenie warunków społecznych i przyrodniczych życia, i nimi mierzyć postęp, a nie wzrostem zużycia surowców i gromadzeniem dóbr. |
Pole tematyczne Encyklopedii Klimatologicznej ESPERE pt. CZŁOWIEK I KLIMAT zawiera przegląd wskaźników świadczących o wpływie człowieka na klimat, oraz prezentuje możliwości działań jakie można podjąć aby przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian klimatu.
O tej stronie:
Autor: Dr Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Moguncja, Niemcy ostatnia aktualizacja: 2004-12-18 tłumaczenie na język polski: Dr Anita Bokwa - Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków
|
|
|
|