espere Environmental Science Published for Everyobody Round the Earth
Printer friendly version of this page
Strona główna    Strona ESPERE International    Forum ESPERE    !GIFT2010!    Kontakt   
Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe ESPERE
Projekt ESPERE-ENC
ENCYKLOPEDIA KLIMATOLOGICZNA
O klimacie pokrótce
- Nasz system klimatyczny
- Atmosfera
- Troposfera
- Stratosfera
- Pogoda
- Chmury i aerozole
- Klimat miasta
- Oceany
- Klimat i rolnictwo
- Człowiek i klimat
Forum
Newsletter
Lista linków
Uwagi techniczne
     

Człowiek i klimat 

Zmiany klimatu mogą zachodzić tak pod wpływem przyczyn naturalnych, jak też antropogenicznych (czyli wynikających z działalności człowieka). W każdym przypadku zmiany klimatu to problem bardzo specyficzny. Ma on globalny zasięg, jest długotrwały i charakteryzuje się złożonymi współzależnościami między procesami klimatycznymi, przyrodniczymi, ekonomicznymi, politycznymi, społecznymi i technologicznymi. Wywołuje skutki mające wpływ na wiele krajów i pokoleń ludzi. Ponadto przewidywania zmian są przedmiotem wielu niepewności i dlatego podejmowanie decyzji w tym zakresie obarczone jest sporym ryzykiem. Dalszy przebieg zmian klimatu jest trudny do przewidzenia, nie można także wyciągać wniosków na ten temat z obecnych trendów klimatycznych, ponieważ zmiany klimatu mogą przebiegać w sposób nieliniowy i powodować nieodwracalne zmiany w środowisku. 
 

do Człowiek i klimat

Encyklopedia
Link do pola tematycznego 
"Człowiek i klimat"

Rozwój zrównoważony

Każda strategia próbująca znaleźć rozwiązanie problemów wynikłych z możliwych zmian klimatycznych napotyka na wiele wyzwań. Wyjściem z tej sytuacji jest realizowanie zrównoważonego rozwoju (używanie odnawialnych źródeł energii oraz recykling surowców) oraz ograniczenie konsumpcji pochłaniającej ogromne ilości energii. 

 

sustainable techniques

Sposoby realizacji zrównoważonego rozwoju: ograniczenie konsumpcji i transportu na duże odległości, badania nad nowymi technikami wytwarzania energii, ich rozwój, testowanie i zastosowanie np. w silniku wodorowym, wykorzystanie już dostępnych technologii np. elektrowni wiatrowych albo biopaliw, wyłapywanie i ograniczanie emisji CO2, handel emisjami.

Rozwój zrównoważony to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnego pokolenia bez zmniejszania szans przyszłych pokoleń na zaspokojenie ich potrzeb. 

 

1. Scenariusz umiarkowanego przyrostu ludności świata (w miliardach). 
Więcej szczegłów i obliczeń na stronie United Nations Population Division
Proszę kliknąć aby zobaczyć rycinę w powiększeniu! (45 K)
Polska wersja ryciny: Mateusz Kamiński

 

Czy my sami także zmieniamy klimat?

Dzięki intensywnym badaniom w zakresie klimatologii odpowiedź na to pytanie jest już coraz lepiej znana. Międzyrządowy Panel do spraw Zmian Klimatu (ang. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)) w swoim trzecim raporcie z 2001 r., sporządzonym przez ekspertów z całego świata, stwierdza: nie ulega wątpliwości, że antropogeniczne emisje gazów cieplarnianych znacząco przyczyniły się do zmian klimatu obserwowanych w ciągu ostatnich 30-50 lat.

 

Emisje antropogeniczne wzrastają, liczba ludności świata także, podobnie jak konsumpcja na głowę mieszkańca, zwłaszcza w krajach rozwiniętych gospodarczo. Jak dotychczas optymalizacja procesów spalania paliw kopalnych wykorzystywanych do produkcji energii oraz zastosowanie odnawialnych źródeł energii nie są w stanie temu przeciwdziałać. Najprawdopodobniej zmiany klimatu będą się więc nasilać w kolejnych dekadach. 

Scenariusze zmian - czy możemy przewidzieć przyszłość?

Scenariusze to nie prognozy, gdyż te są raczej niemożliwe. Jest nam tak samo trudno przewidzieć dzisiaj technologiczny i ekonomiczny rozwój świata do roku 2100, jak dla kogoś żyjącego w roku 1900 trudno było przewidzieć co będzie w roku 2000. Pomyśl tylko jak wiele się zmieniło w ciągu ostatnich 100 lat!
Z tego powodu strategie łagodzenia skutków możliwych zmian klimatu muszą brać pod uwagę konsekwencje wynikające z wielu różnych scenariuszy. Każdy scenariusz musi uwzględniać kilka podstawowych czynników:

 

temperature comparison

2. Mapa w górnej części ryciny pokazuje średnie roczne temperatury za okres 1961-1990, zaś mapa w dolnej części - prognozy dla okresu 2071-2100.  
Źródło: Sweclim / Naturvardsverket

  • wzrost liczby ludności: większość modeli zakłada wzrost liczby ludności świata, która osiągnie maksimum w połowie stulecia a następnie zacznie maleć.
     
  • technologie: wprowadzanie nowych i bardziej efektywnych technologii może przebiegać w różnym tempie.
     
  • energia: scenariusze najczęściej zakładają, że wzrośnie zapotrzebowanie na energię, ale może ona pochodzić ze spalania paliw kopalnych albo z innych źródeł energii.
     
  • rozwój ekonomiczny: gospodarka może albo rozwijać się regionalnie, wykorzystując lokalne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju, albo zostanie wzmocniona współpraca międzynarodowa na poziomie społecznym i kulturowym co pozwoli na bardziej efektywne wspólne tworzenie nowych możliwości rozwoju.

 

Co emitujemy do atmosfery? A co będziemy emitować w przyszłości?

Największym problemem są emisje gazów cieplarnianych.
 
Wyzwaniem, któremu muszą sprostać działania mające na celu ograniczenie zakresu zmian klimatu, z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej, jest zapewnienie takiej ich realizacji aby ani wpływ zmian klimatu, ani wpływ działań politycznych podejmowanych w celu ograniczenia zakresu zmian klimatu nie pogłębiał istniejących nierówności wewnątrznarodowych i międzynarodowych.
 

Jedną z konsekwencji takiego założenia jest wniosek, że kraje rozwinięte powinny jako pierwsze zredukować emisje gazów cieplarnianych.

Przykład:
W 1996 r. globalne emisje gazów cieplarnianych wyniosły w przeliczeniu około 6 Gt C (6 gigaton czystego węgla, czyli 22 Gt CO2), co daje 1 t węgla na osobę. Przy czym 1,2 miliarda ludzi żyjących w krajach rozwiniętych emitowało 3,8 Gt C (64%), czyli 3 t/osobę zaś 4,4 miliarda ludzi żyjących w krajach rozwijających się emitowało 2,2 Gt C, czyli 0,5 t/osobę.

3. Raport IPCC: zasoby energetyczne świata i scenariusze emisji 
Ryc. TS 5
Wykres pokazuje trzy elementy (jednostki: GtC - gigatony czystego węgla):
a) zasoby paliw kopalnych i ich zużycie w latach 1860-1998, objaśnienia: oil - ropa naftowa, gas - gaz, coal - węgiel, historic oil/gas/coal emissions - emisje ze spalania ropy/gazu/węgla w latach 1880-1998, unconventional reserves and resources - niekonwencjonalne rezerwy i zasoby (np. metan ze złóż węglowych, olej łupkowy), conventional resources (upper estimate) - konwencjonalne zasoby (górne szacunki), conventional reserves - konwencjonalne rezerwy.
b) scenariusze zużycia paliw kopalnych do roku 2100 przy założeniu, że nie zostaną podjęte żadne działania w celu zmniejszenia zużycia (tzw.  scenariusze SRES), objaśnienia: scenarios - scenariusze
c) scenariusze zużycia paliw kopalnych do roku 2100 przy założeniu, że podjęte zostaną działania w celu ustabilizowania  emisji gazów cieplarnianych na kilku poziomach, objaśnienia: scenarios - scenariusze.
Różnice wynikają z przyjęcia różnych założeń dotyczących wielkości emisji. 
Proszę kliknąć aby zobaczyć rycinę w powiększeniu! (50 K)

 

Obecnie zawartość CO2 w powietrzu, wyrażona tzw. stosunkiem zmieszania wynosi 370 ppm (podczas gdy w okresie przedindustrialnym wynosiła 280 ppm). Jeśli emisje będą dalej wzrastać, co na razie ma miejsce, to przyszłe redukcje będą musiały być coraz bardziej drastyczne, albo też osiągnięcie celu zakładanego w jednym ze scenariuszy (a dotyczącym obniżania emisji), czyli 450 ppm w roku 2100, będzie niemożliwe. Jeśli poziom CO2 osiągnie 560 ppm, co jest bardziej prawdopodobne, czyli sprawdzi się scenariusz zakładający podwojenie zawartości CO2 w atmosferze), to według przewidywań globalne ocieplenie osiągnie wartość 1,5-4,5°C. Tymczasem 4,5°C to różnica między średnią roczną temperaturą Londynu (albo Kolonii) i Madrytu.
 
Obecnie statystyczny mieszkaniec USA emituje około 20 t CO2 rocznie, mieszkaniec Europy Zachodniej - 10 t CO2, Chińczyk 3 tony a mieszkaniec Indii - mniej niż 1 tonę. Tymczasem w skali globalnej 1-2 tony na osobę to dopuszczalna wartość maksymalna, jeśli chcemy zatrzymać wzrost zawartości CO2 w atmosferze. Dla porównania: 2 tony "kosztuje" lot samolotem z Europy na Nową Zelandię i z powrotem, albo przejechanie dużym samochodem 10 000 km.

 

Co możemy zrobić?

Oddzielić wzrost gospodarczy od wzrostu zużycia surowców:
- systemy produkcyjne podporządkowane ochronie środowiska pozwoliłyby zmniejszyć ilość odpadów, ograniczyć transport, zwiększyć wytrzymałość wyrobów (czyli rzadziej potrzebne by były nowe),
- zamknięte systemy produkcyjne opierają się na znacznym wykorzystaniu surowców wtórnych, co znacznie ogranicza zużycie zasobów naturalnych, ponadto wykorzystuje się materiały ulegające biodegradacji.

 

Optymalizacja infrastruktury:
- kraje rozwijające się powinny unikać popełniania błędów krajów rozwiniętych i korzystać z ich doświadczeń, np. rozwijać efektywne systemy transportu kolejowego, produkować żywność i energię na skalę regionalną, tak aby skrócić drogę od producenta do odbiorcy. 

 

 

 

 

Produkcja energii musi być zmodyfikowana:
- produkcja energii oparta na spalaniu paliw kopalnych musi ulec optymalizacji i zostać jak najszybciej stopniowo zastąpiona przez odnawialne źródła energii, 
- efektywność wykorzystania energii musi wzrosnąć.

Przykład: 76% ludności Afryki pozyskuje energię głównie ze spalania drewna, podczas gdy promieniowanie słoneczne, zwłaszcza na obszarze Sahelu, mogłoby być wykorzystane w tym celu. Wymaga to jednak kosztownych inwestycji.

 

 

Oddzielenie poziomu dobrobytu od poziomu produkcji:
- jakość życia i poziom zadowolenia niekoniecznie idą w parze z dużym zużyciem energii i surowców,
- jakość życia powinna w większym stopniu zależeć od często zaniedbywanych wartości, takich jak np. uczestniczenie w życiu lokalnych społeczności, popieranie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, korzystanie z walorów środowiska przyrodniczego w pobliżu miejsca zamieszkania, zmniejszenie nierówności społecznych.

 

 

 

Powszechne przekonanie, że np. zwiększenie konsumpcji daje więcej zadowolenia z życia, albo, że zwiększenie szybkości osiąganych przez samochody czy pociągi stanowi postęp, są dyskusyjne i raczej nie prowadzą ani do zrównoważonego rozwoju, ani do większego poziomu zadowolenia z życia, zwłaszcza w krajach rozwiniętych. Każdy z nas powinien zwracać większą uwagę na polepszenie warunków społecznych i przyrodniczych życia, i nimi mierzyć postęp, a nie wzrostem zużycia surowców i gromadzeniem dóbr.

Pole tematyczne Encyklopedii Klimatologicznej ESPERE pt. CZŁOWIEK I KLIMAT zawiera przegląd wskaźników świadczących o wpływie człowieka na klimat, oraz prezentuje możliwości działań jakie można podjąć aby przeciwdziałać negatywnym skutkom zmian klimatu. 

 

O tej stronie:
Autor: Dr Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Moguncja, Niemcy
ostatnia aktualizacja: 2004-12-18
tłumaczenie na język polski: Dr Anita Bokwa - Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków

 

 top

ESPERE / ACCENT

last updated 18.12.2004 13:46:56 | © ESPERE-ENC 2003 - 2013