Chmury i aerozole

Wiadomości podstawowe

Rodzaje chmur

W klasyfikacji chmur używa się określeń w języku łacińskim, by opisać ich wygląd i wysokość na jakiej się tworzą. Taki sposób klasyfikacji został wymyślony w 1803 roku, przez angielskiego chemika Luke`a Howarda. Użył on następujących słów łacińskich: cirrus, które oznacza "lok włosów"; stratus, oznaczające "warstwę"; cumulus - "stos"; i nimbus - "ulewa".

Chmury można podzielić na cztery grupy. Pierwsze trzy grupy wyróżnia się na podstawie wysokości na jakiej występuje ich podstawa ponad poziomem gruntu:
- chmury wysokie: od 5 do 13 km,
- chmury średnie: od 2 do 6 km,
- chmury niskie: od 0 do 2 km ponad ziemią.
Czwarta grupa to chmury o budowie pionowej: są to chmury bardzo rozbudowanie w pionie i ze względu na to nie mogą być klasyfikowane na podstawie wysokości, na jakiej występuje ich podstawa.

Chmury piętra wysokiego

Chmury wysokie to: Cirrus, Cirrostratus i Cirrocumulus. Występują one tak wysoko, że zbudowane są raczej z milionów małych kryształów lodu, niż kropelek wody. Ich temperatura jest niższa niż -40°C!

Cirrus (Ci)

Chmury Cirrus mają kształt włókien lub ptasich piór i zwłaszcza w czasie przechodzenia frontu ciepłego często są pierwszymi chmurami, ukazującymi się na niebie. Kształt i kierunek poruszania się chmur Cirrus może być wskaźnikiem siły i kierunku wiatrów na dużych wysokościach.

Takie chmury nigdy nie dają opadów deszczu ani śniegu.

Cirrocumulus (Cc)

Przybierają one formę małych białych kłębków, które występują wysoko na niebie, pojedynczo lub w długich rzędach. Kiedy kłębki są ułożone w rzędy, nadają chmurze specyficzny, pomarszczony wygląd, przypominający rybie łuski. To odróżnia je od chmur Cirrus albo Cirrostratus.

Cirrostratus (Cs)

Chmury te, wyglądające jak jednolita, biaława i prawie przeźroczysta zasłona, tworzą się na wysokości ponad 6 km. Chmury Cirrostratus są tak cienkie, że można przez nie wyraźnie obserwować Słońce lub Księżyc. Gdy promienie Słońca albo światło Księżyca przechodzi przez kryształki lodu budujące chmurę Cirrostratus, ulega zagięciu, co można obserwować jako zjawisko halo, czyli barwne kręgi występujące wokół tarczy Słońca lub Księżyca. Chmury Cirrostratus często są zwiastunami nadchodzących opadów.

Chmury piętra średniego

Chmury tego piętra posiadają w swojej nazwie przedrostek "alto", a ich podstawa występuje na wysokości od 2 do 6 km. Są to chmury Altostratus i Altocumulus.

Altostratus (As)

Chmury Altostratus zbudowane są z kropelek wody i kryształów lodu. Pokrywają one całe niebo na obszarze o powierzchni kilkuset km². Słońce jest widoczne jak gdyby za matowym szkłem: nie masz co szukać swojego cienia na ziemi, nie znajdziesz go! I nie zapomnij zabrać parasola. Chociaż chmury Altostratus same przynoszą bardzo małe opady, często zapowiadają nadchodzące opady, znacznie większe.

Altocumulus (Ac)

Chmury te to białe, szare, albo zarówno białe i szare, kłębiaste albo rozmyte kłębki ułożone w długich rzędach. Zwykle posiadają ciemną, zacienioną podstawę. Chmura Altocumulus bez tego zacienienia może zostać czasami pomylona z chmurą Cirrocumulus. W przypadku wątpliwości, wyciągnij rękę i wyprostuj ją w ramieniu: jeśli kłębki są mniejsze niż szerokość palca, patrzysz na chmurę Cirrocumulus!

---

Chmury piętra niskiego

Chmury tworzące się w warstwie powietrza pomiędzy podłożem a wysokością 2000 m są zbudowane najczęściej z kropelek wody. Są to chmury: Stratus, Stratocumulus i Nimbostratus.

Stratus (St)

Chmury Stratus tworzą niską warstwę, przykrywają niebo jak koc. Rozwijają się one w poziomie, w przeciwieństwie do pionowo rozbudowanych chmur Cumulus. Mogą się też tworzyć jedynie kilka metrów nad ziemią - są wtedy niczym innym jak mgłą!

Stratocumulus (Sc)

To chmura występująca w postaci ciemno szarej, kłębiastej warstwy o dużej rozciągłości. Zwykle chmury Stratocumulus nie dają opadów. Często tworzą się po wystąpieniu ulewy.

Nimbostratus (Ns)

Chmury te tworzą ciemno szarą, lśniącą warstwę i dają opady deszczu lub śniegu. Można je też rozpatrywać jako chmury piętra średniego, gdyż ich miąższość może wynosić nawet około 3000 m! Chmury te całkowicie zasłaniają Słońce.

Chmury o budowie pionowej: Cumulus i Cumulonimbus

Cumulus (Cu)

Chmury Cumulus wyglądają jak białe kłębki waty. Zwykle występują pojedynczo, a między nimi jest wyraźnie widoczne niebieskie niebo. Chmury te często przyjmują zabawne kształty. Ponieważ tworzą się dzięki konwekcji cieplnej (zobacz tekst o "Tworzeniu się chmur"), mają płaską podstawę i nierówny wierzchołek.

Cumulonimbus (Cb)

Jest to największa ze wszystkich chmur. Jej wierzchołek może sięgać 12 km (znacznie wyżej niż Mount Everest!) i czasem ma on kształt kowadła. Zdarza się, że chmury Cumulonimbus mogą wznosić się na wysokość aż 18 km i przenikać do stratosfery. Niższe części tej chmury są zbudowane głównie z kropelek wody, podczas gdy w wyższych warstwach przeważają kryształki lodu, gdyż temperatura jest tam niższa od 0°C. Pionowe prądy powietrza wewnątrz chmury Cumulonimbus mogą osiągać prędkości nawet ponad 100 km/h. Jeśli lubisz deszcz, grzmoty, błyskawice, a nawet tornada, chmury Cumulonimbus to Twoi przyjaciele! Jeśli nie, szybko wracaj do domu!

O tej stronie:

Autor: Justine Gourdeau - LaMP - Clermont Ferrand/ Francja
Recenzent: J. Feichter, MPI for Meteorology, Hamburg/Niemcy
ostatnia aktualizacja: 2003-06-03
Tłumaczenie na język polski: Mgr Paweł Jezioro, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków