|
|
 |
|
|
|
|
| |
|
|
|
Oceany
Wiadomości podstawowe |
Gazy siarkowe
Siarczek metylu (ang. DMS) (CH3-S-CH3)
Jednym z najważniejszych gazów śladowych emitowanych do atmosfery przez oceany jest siarczek metylu (DMS). Jest on jednym ze związków chemicznych nadających morzu jego charakterystyczny zapach.
|
|
|
|
|
|
|
DMS powstaje poprzez rozbicie związku chemicznego o nazwie sulfoniopropionian dimetylu (ang. dimethyl sulphoniopropionate, w skrócie DMSP), który znajduje się w komórkach wielu gatunków fitoplanktonu. Dawniej uważano, że fitoplankton produkuje DMSP, aby przeżyć w słonych wodach oceanu, wygląda na to jednak, że wykorzystuje go także do pozbywania się szkodliwych odpadów, do życia w bardzo zimnych wodach, czy też aby uchronić się przed zjedzeniem przez inne zwierzęta. Nie każdy gatunek fitoplanktonu produkuje DMSP i obecnie nie wiadomo dlaczego tak się dzieje. Najważniejszymi producentami DMSP są kokolitowce o szkielecikach zbudowanych z węglanu wapnia.
|
 |
|
|
1. Kokolitowiec Emiliana Huxleyi
Źródło: NOAA
|
|
|
Ryc. 1 prezentuje bardzo ważnego kokolitowca, Emiliana Huxleyi. Ten jednokomórkowy przedstawiciel fitoplanktonu otacza swoje komórki ponad 30 płytkami z węglanu wapnia (zwanymi kokolitami). Każdy kokolit ma średnicę jedynie 0,003 mm.
|
Gdy fitoplankton choruje, obumiera lub staje się pożywieniem dla innych organizmów to następuje uwolnienie DMSP do wód morskich, gdzie ulega on rozkładowi i tworzy się DMS. Większość cząstek DMS pozostaje w wodzie i jest pochłanianych przez bakterie albo ulega przemianom w inne związki chemiczne. Pewna część jednakże dostaje się do atmosfery.
Cząsteczki DMS są produktami rozpadu związku chemicznego wytwarzanego przez organizmy żywe. Dlatego też ich emisja, zarówno z wód przybrzeżnych, jak i z otwartych wód oceanu, ma miejsce głównie wiosną, latem i jesienią, czyli w okresie wzrostu fitoplanktonu. Największa emisja ma miejsce tam, gdzie najintensywniej rozwija się fitoplankton. Znaczna część DMS emitowana jest z północno-wschodniego Atlantyku i z Morza Beringa na Północnym Pacyfiku, gdyż na tych obszarach dochodzi do regularnych zakwitów kokolitowców. Dużo DMS pochodzi także z wód przybrzeżnych Europy.
|
|
 |
|
|
2. Skorupki kokolitowca Emiliana Huxleyi z węglanu wapnia umożliwiają zobaczenie jego zakwitu (czyli występowania ogromnej liczby organizmów na danym obszarze). Zakwit taki może być dostrzeżony przez satelity. Turkusowa barwa na powierzchni Morza Beringa oznacza wykwit kokolitowców - zdjęcie wykonane przez satelitę SeaWiFS NASA.
|
|
|
Ilość siarki emitowana do atmosfery ze źródeł naturalnych jest mniej więcej taka sama jak ilość siarki pochodząca ze spalania paliw kopalnych. Zatem ten malutki organizm prezentowany na ilustracjach powyżej ma takie samo znaczenie dla naszego klimatu jak wielkie elektrownie. W rejonach położonych z dala od obszarów dużej aktywności gospodarczej człowieka większość siarki, która dostaje się do atmosfery pochodzi z DMS uwalnianego przez wody oceaniczne. Uważa się, że każdego roku około 20-50 mln ton siarki jest dostarczane do atmosfery przez wody morskie.
|
|
O tej stronie:
Autor: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich, Wielka Brytania
Recenzent: Dr Sue Turner - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich, Wielka Brytania; Prof. Irena Wilkosz - Politechnika Śląska, Gliwice - 2007-01-08
Tłumaczenie na język polski: Dr Agnieszka Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
ostatnia aktualizacja: 2007-01-15
|
|
|
|
