Pogoda

Wiadomości podstawowe

Krótkoterminowe prognozy pogody na podstawie obserwacji Słońca, Księżyca, tęczy, chmur, nieba itp.

Wiele przepowiedni pogodowych pochodzi z obserwacji takich zjawisk przyrodniczych jak kolor nieba, pierścienie wokół księżyca i zachowanie zwierząt. Rolnicy obserwowali ruch chmur i kolor nieba, by decydować o tym, kiedy siać i zbierać plony. Żeglarze rozpoznawali kierunki wiatru i obserwowali ruch fal, aby przewidzieć zmianę pogody. W większości przypadków szansę na dobrą prognozę dają tylko te przysłowia, które przepowiadają pogodę jedynie na następny dzień, zwykle opierając się na wyglądzie nieba, ruchu chmur albo kierunkach wiatru w dniu poprzedzającym.
 

Przypatrzmy się bliżej kilku przykładom bardzo starych przepowiedni pogodowych mówiących o Słońcu, Księżycu, tęczy, chmurach itp., oraz przekonajmy się dlaczego niektóre z nich naprawdę się sprawdzają.
 

Niebo
"Niebo w nocy czerwone, marynarzy nadzieje spełnione. Czerwone niebo rano, marynarzom przestrogę dano."

Kiedy niebo na zachodzie jest wyjątkowo bezchmurne, wtedy często pojawia się czerwony zachód słońca. Dzieje się tak, ponieważ gdy słońce zachodzi, jego światło przechodzi przez znacznie grubszą warstwę powietrza niż przy dużych wysokościach nad horyzontem. Przechodzi także zatem przez kurz, sól, dym i zanieczyszczenia w nim zawarte. Te drobiny rozpraszają światło o krótkiej długości fali (fiolet i błękit), przepuszczając tylko światło o dłuższej fali (kolor pomarańczowy i czerwony). Jeśli dodatkowo pojawia się obszar wysokiego ciśnienia, powietrze osiada, utrzymując drobiny zanieczyszczeń blisko ziemi, i sprawiając, że zachód słońca jest jescze bardziej czerwony niż zwykle. Na tym polega "czerwone niebo w nocy." 
 

W umiarkowanych szerokościach geograficznych półkuli północnej, ośrodki baryczne i fronty atmosferyczne najczęściej przemieszczaja się z zachodu na wschód. Ponieważ wysokie ciśnienie zwykle sprowadza ładną pogodę, wspomniany rodzaj czerwonego nieba o zachodzie słońca wskazuje, że zbliża się bezchmurna pogoda, która "spełni nadzieje" marynarzy. Jeśli jednak rankiem niebo jest czerwone na wschodzie z tych samych powodów jak powyżej, oznacza to, że obszar wysokiego ciśnienia najprawdopodobniej już przemieścił się z zachodu na wschód, a za nim nadciąga obszar niskiego ciśnienia. Niże baryczne zwykle sprowadzają chmury, deszcz albo burze, które są "przestrogą" dla marynarzy.
 

Halo
"Halo wokół Słońca lub księżyca, deszczu albo śniegu obietnica"
"Księżyc w lisiej czapie, wnet Ci na głowę nakapie"

W wielu przypadkach może się to okazać prawdą. Halo wokół Słońca albo księżyca jest warstwą chmur Cirrostratus, zbudowanych z kryształków lodu. Te kryształki lodu działają jak małe pryzmaty, tworząc białą, czasami kolorową aureolę dookoła Słońca albo księżyca. Chmury Cirrostratus zwykle wskazują na zbliżanie się ciepłego frontu atmosferycznego i związanego z nim niskiego ciśnienia. Nie zawsze muszą wystąpić wtedy opady deszczu czy śniegu, ale są one bardzo prawdopodobne gdy taka aureola jest widoczna, a im jaśniejsza, tym prawdopodobieństwo większe.

2. Halo dookoła Słońca
© Mats Mattsson http://home.swipnet.se/matsm shown with permission.

Księżyc
"Czerwone księżyca lico, wody przybędzie nieco"

To przysłowie Indian Zuni z południowego zachodu Ameryki Pn. jest bardzo dokładne. Czerwony kolor jest spowodowany przez obecność kurzu przenoszonego przez powietrze przed frontem, za którym nadciąga niż baryczny, przynoszący opady.
 

Księżyc
"Gdy jasny księżyc wzejdzie, wnet siarczysty mróz nadejdzie"

Jeśli niebo jest bezchmurne to powierzchnia ziemi ochładza się szybko wraz z nocnym wypromieniowaniem ciepła. Nie ma wtedy "zasłony" z chmur, by powstrzymać ucieczkę ciepła, które wytworzyło sie w ziemi w ciągu dnia na skutek pochłonięcia promieniowania słonecznego. Jeśli temperatura wystarczająco się obniży w taką jasną noc i nie będzie wiał wiatr to może wystapić przymrozek lub mróz. 
 

Tęcza 
"Tęcza rano jak marzenie, to z niebios ostrzeżenie"

Rankiem, kiedy słońce jest na wschodzie, a tęcza są na zachodzie oznacza to, ze tam każe wystąpił opad deszczu, dzięki czemu tęcza mogła się utworzyc. W umiarkowanych szerokościach geograficznych półkuli północnej systemy pogodowe przemieszczają się głównie z zachodu na wschód. Zatem tęcza występująca rano na zach. wskazuje zbliżanie się deszczu, podczas gdy tęcza o zachodzie słońca oznacza, że deszcz ustępuje i zbliża się ładna pogoda.
 

Gwiazdy
"Gdy się gwiazdy w kupę mieszczą, wtedy zwykle deszcz nam wieszczą"

Kiedy pojawiają się chmury, całe grupy gwiazd są przez nie zasłaniane, natomiast gwiazdy jeszcze nie zasłonięte wydają się jakby tłoczyć na niebie. Wraz z chmurami nadchodzi zatem także deszcz.
 

Chmury
"Gdy chmury wysoko wędrują, ładną pogodę zwiastują"

Chmury na dużej wysokości oznaczają nadejście suchego powietrza, jak i wyższego ciśnienia atmosferycznego. Te dwa zjawiska występują przy ładnej pogodzie.

Dym
"Gdy dym na dół wędruje, wnet się pogoda zepsuje"

Duża zmienność ciśnienia i wilgotności powietrza przed burzą uniemożliwia swobodne i szybkie unoszenie się dymu z kominów albo ognisk, a w końcu prowadzi do powstania wirów powietrznych, które kierują dym do powierzchni ziemi.
 

O tej stronie:

Autor: Vera Schlanger - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry 
1. Recenzent: Dr Ildikó Dobi Wantuch - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry 
2. Recenzent: Dr Elena Kalmár - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry 
ostatnia aktualizacja: 2003-12-09
Tłumaczenie na język polski: Mgr Jerzy Bojan, Zespół Szkół, Proszowice; Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
 

Więcej informacji o przysłowiach pogodowych (strony w języku angielskim):

http://www.wxdude.com/proverb.html
http://www.stalkingthewild.com/weather.htm
http://www.meds-sdmm.dfo-mpo.gc.ca/cmos/weatherlore.html
http://vathena.arc.nasa.gov/curric/weather/hsweathr/solutions.html
http://www.shoal.net.au/~seabreeze/weather.html
http://members.aol.com/Accustiver/wxworld_folk.html