Człowiek i klimat

Wiadomości podstawowe

3. Jak możemy zapobiec zmianom klimatu wywołanym działalnością człowieka?

Możemy zapobiec zmianom klimatu wywołanym działalnością człowieka np. emitując mniej gazów takich jak dwutlenek węgla. Im mniej będziemy ich dostarczać do atmosfery, tym mniejsze będzie ocieplenie klimatu w przyszłości.
 

Ograniczenie spalania paliw kopalnianych

Ludzie mogą zwolnić tempo zmian klimatu, do których przyczynili się swoją działalnością, być może uda się wręcz ostatecznie całkowicie je powstrzymać. System klimatyczny reaguje jednak powoli. Gazy, które już wyemitowaliśmy, będą wciąż wywierały wpływ na klimat przez wiele nadchodzących lat, nawet, jeśli będziemy bardzo zabiegać o obniżenie emisji. Choć zredukowanie emisji zwolni tempo zmian klimatu, będzie on nadal się zmieniał i to dłużej niż my będziemy żyć. Jednakże nasze dzieci i wnuki będą mogły odczuć pozytywne skutki naszych dzisiejszych wysiłków włożonych w ograniczanie emisji.

Najważniejszą rzeczą, jaką możemy zrobić, by zapobiec zmianom klimatu, jest dążenie do spalania mniejszych ilości paliw kopalnych, a w konsekwencji ograniczenie emisji dwutlenku węgla.

Lepsze technologie oraz zmiana stylu życia mogą ograniczyć ilość energii zużywanej przez nas na transport, ogrzewanie, chłodzenie, oświetlanie, używanie urządzeń napędzanych energią elektryczną, produkcję przemysłową, itd.
   

Używanie źródeł energii innych niż paliwa kopalne może przyczynić się w dużym stopniu do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Wśród alternatywnych źródeł energii sporą grupę stanowią źródła odnawialne - należą do nich wiatr, energia słoneczna oraz woda (aczkolwiek w niektórych przypadkach gazy cieplarniane powstają także jako skutek uboczny procesów obumierania i gnicia roślin w zbiornikach wodnych). Biomasa np. drewno czy słoma także mogą być alternatywnym źródłem energii, o ile w zamian sadzone są nowe drzewa. Wreszcie, jakkolwiek z wielu przyczyn kontrowersyjna, energia nuklearna także może być zaliczona do tej grupy.
   

Dzięki technologicznym innowacjom możemy uzyskać nowe źródła energii, które w przyszłości zastąpią paliwa kopalne. Przykładowo, być może samochody będą zamiast benzyny napędzane wodorem (silniki wodorowe nie powodują emisji dwutlenku węgla, jednakże by uzyskać wodór, potrzebne jest dużo energii. Gdyby ta energia miała pochodzić z węgla, ropy lub gazu, oznaczałoby to emisję dwutlenku węgla równie dużą, jak gdyby samochody dalej były napędzane benzyną).
 

Czy nie można po prostu odfiltrowywać dwutlenku węgla?

Wiele rodzajów zanieczyszczeń może być "wyłapanych" przy użyciu filtrów lub podobnych urządzeń. Obecnie nie istnieje jednak technologia, która efektywnie, a przy tym za rozsądną cenę, usuwała by dwutlenek węgla ze spalin pochodzących z kotłowni, elektrowni i silników samochodowych. Zarówno rządy wielu krajów, jak i prywatne firmy pracują jednak nad wynalezieniem opłacalnych technologii, które wychwycą dwutlenek węgla przy spalaniu węgla, ropy lub gazu, nim dostanie się on do atmosfery. Mógłby on następnie być magazynowany głęboko pod ziemią, na przykład w pustych szybach naftowych.

Każdego roku koncern naftowy Statoil magazynuje około miliona ton dwutlenku węgla 1000 metrów pod dnem oceanu w pokładach piaskowca w rejonie zwanym polem Sleipner na Morzu Północnym. Dwutlenek węgla jest tam oddzielany od gazu ziemnego, który jest odpompowywany z pola Sleipner wtłaczany do piaskowca znajdującego się pod dnem oceanu. W tamtejszych pokładach piaskowca jest miejsce na co najmniej 600 bilionów ton dwutlenku węgla, co w przybliżeniu odpowiada emisji wszystkich elektrowni w Europie w ciągu następnych 600 lat.
 

Dwie przeszkody muszą zostać pokonane, nim ta technologia będzie mogła być stosowana na szeroką skalę. Po pierwsze, musimy być pewni, że obszary magazynowania są naprawdę bezpieczne i gaz stamtąd nie wycieknie. Po drugie, koszty wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla muszą stać się na tyle niskie by przemysł stać było na stosowanie tej technologii. Dziś nikt więc nie może powiedzieć czy i kiedy dwutlenek węgla będzie wychwytywany i magazynowany po opłacalnych kosztach. Tak czy inaczej, proces ten może być stosowany jedynie dla pojedynczych wielkich źródeł emisji - takich jak elektrownie i fabryki. Emisja gazów pochodzących z mniejszych, rozproszonych źródeł - takich jak samochody, samoloty, piecyki naftowe albo kuchenki gazowe, nie może być zredukowana przy użyciu tej technologii.
 

Zmniejszenie emisji innych gazów cieplarnianych

Możemy także ograniczyć emisje gazów cieplarnianych pochodzących z innych źródeł niż paliwa kopalne.

• Powstrzymując wylesianie możemy zapobiec uwalnianiu się dwutlenku węgla do atmosfery. Obecnie deforestacja jest szczególnie powszechna w regionach tropikalnych, gdzie wycina się lasy, by utworzyć pastwiska lub pola uprawne.
   
• Wysypiska śmieci dostarczają do atmosfery metan (CH₄), który jest bardzo silnym gazem cieplarnianym, powstającym z gnicia odpadów organicznych. Wychwytując ten gaz i używając go jako paliwa, uzyskujemy zarówno źródło ciepła, jak też redukcję emisji gazów cieplarnianych.
    
• Rolnictwo ma swój udział w wydzielaniu dwutlenku węgla, metanu i podtlenku azotu (N₂0).  Szersze zastosowanie przyjaznych dla środowiska metod upraw może zredukować skalę tej emisji.  
   
• Wiele procesów przemysłowych powoduje emisje gazów cieplarnianych, szczególnie tych, które zawierają fluor (HFCs, PFCs i SF₆). Ta emisja może być zredukowana dzięki nowym technologiom.

Wychwytywanie dwutlenku węgla z atmosfery

Możemy także zwiększyć pochłanianie atmosferycznego dwutlenku węgla w lasach, na lądzie oraz w morzu.

• Kiedy sadzimy lasy to węgiel znajdujący się w powietrzu jest pochłaniany przez rosnące drzewa. To powoduje usunięcie z atmosfery pewnej części dwutlenku węgla, który do niej emitujemy. Jednakże możliwość zwiększenia absorpcji dwutlenku węgla w taki sposób jest na tyle ograniczona, iż nie może pokryć więcej niż ułamka całkowitej emisji CO₂ spowodowanej działalnością człowieka. Sadzenie lasów może także stwarzać problemy. W niektórych przypadkach narusza to funkcjonowanie rolnictwa lub niszczy siedliska gatunków dzikich zwierząt i roślin.
   
• Oceany pochłaniają ogromne ilości dwutlenku węgla z atmosfery. Jedną z propozycji jest więc zwiększenie tego typu absorpcji poprzez zapewnienie większego wzrostu fitoplanktonu, który wiąże węgiel atmosferyczny poprzez fotosyntezę. Nie udokumentowano jednak efektywności tego kroku, a wzrost ilości alg po nawożeniu wód oceanicznych może mieć inne, niekorzystne konsekwencje.

Gazy cieplarniane emitowane do atmosfery pochodzą z bardzo wielu źródeł, tak więc wiele różnych działań musi zostać podjętych, by ograniczyć ich emisje. Jednakże rola paliw kopalnych jest tak duża, iż wypracowywanie strategii ograniczania emisji będzie musiało skoncentrować się na emisji pochodzącej właśnie z ich spalania.
 

Dlaczego spalanie drewna nie ma wpływu na zmiany klimatu?

Kiedy jako paliwa używamy biomasy, na przykład drewna lub trocin, następuje uwalnianie energii w formie ciepła, a węgiel wraca do atmosfery w postaci dwutlenku węgla. O ile dba się, by tam, gdzie w celu uzyskania drewna wycięto stare drzewa, wyrastały nowe, to one będą pochłaniać CO₂ z atmosfery, wiążąc go na nowo w postaci biomasy. W ten sposób zachowana jest równowaga w obiegu CO₂. W dłuższym czasie ilość dwutlenku węgla w atmosferze będzie więc stała. Dlatego paliwa naturalne są uznawane za neutralne pod względem zwiększania ilości dwutlenku węgla w atmosferze.
 

O tej stronie:

Autor: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norwegia
1. Recenzent: Andreas Tjernshaugen - CICERO - Norwegia - 2004-01-20
2. Recenzent: Knut Alfsen - Statistics Norway - Norwegia - 2003-09-12
Konsultacja dydaktyczna: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norwegia - 2004-03-10
ostatnia aktualizacja: 2004-03-27
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków