Człowiek i klimat 

Wiadomości podstawowe

- średnia temperatura ziemi wzrośnie o 1,4-5,8°C w stosunku do roku 1990,
- poziom mórz podniesie się o 9-88 cm,
- spadnie 5-20% więcej deszczu i  śniegu, 
- zaobserwujemy więcej ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak oberwania chmur, fale upałów, które z kolei mogą spowodować powodzie, osuwanie się ziemi, susze, pożary lasów,
- wiatry i prądy oceaniczne zmienią kierunki, co doprowadzi prawdopodobnie do lokalnych zmian w warunkach klimatycznych.
 

Naukowcy nie wiedzą czy temperatura wzrośnie o około 1° czy też o ponad 6°, ponieważ, po pierwsze nie wiadomo ile gazów cieplarnianych wyemitujemy w przyszłości, a po drugie wciąż nie ma pewności jak klimat Ziemi reaguje na zmiany ich koncentracji. 
 
Ponadto powyższe dane to wartości średnie dla całej planety. Oznacza to, że niektóre miejsca mogą stać się o wiele cieplejsze, podczas gdy inne mogą się ocieplić tylko trochę, lub nawet mogą stać się chłodniejsze. Jednakże wielkość zmian klimatu, z jakimi będą się zmagać poszczególne kraje, ma mało wspólnego z tym, ile gazów cieplarnianych dany kraj wyemitował. Gazy cieplarniane są wymieszane z innymi gazami w powietrzu. Po wyemitowaniu nie pozostają w pobliżu miejsca emisji, lecz są przenoszone w atmosferze w różnych kierunkach; ponadto długo utrzymują się w atmosferze zanim zostaną pochłonięte np. przez rośliny. Z tego powodu to nie sprawcy największych emisji odczują największe zmiany klimatu. Najpoważniejsze konsekwencje zwiększonego efektu cieplarnianego mogą z równym prawdopodobieństwem pojawić się w miejscach dalekich od źródeł emisji.

Jakie będą konsekwencje?

Skutki globalnego ocieplenia będą różne w poszczególnych regionach. Warunki pogodowe mogą się zmienić na bardziej suche lub wilgotne, cieplejsze lub zimniejsze, bardziej lub mniej wietrzne. Europa ociepli się, zwłaszcza w zimie. W północnej, wschodniej i centralnej Europie zwiększone opady stworzą zagrożenie powodziami, a równocześnie na południowych krańcach kontynentu, z powodu zmniejszonych opadów i większego parowania możemy się spodziewać częstszych susz. Mapy pokazują jakie zmiany klimatu mogą nastąpić w Europie.      
 

2. CORAZ CIEPLEJ.  Możliwe zmiany temperatury w Europie w obecnym stuleciu w wyniku globalnego ocieplenia. Mapa po lewej stronie pokazuje średnie roczne wartości temperatury powietrza, na podstawie pomiarów termometrycznych, w okresie 1961-1990. Mapa po prawej stronie pokazuje jakie mogą być średnie wartości temperatury w latach 2071-2100, według jednego z modeli klimatycznych. Dane te nie są pewne i inny model klimatu mógłby wyliczyć inne wartości. Poza tym, wyniki modelu zależą od tego, ile gazów cieplarnianych zostanie wyemitowanych do atmosfery w przyszłości.
Źródło: Sweclim/Naturvardsverket 
Kliknij na rycinę aby zobaczyć ją w powiększeniu! (79 kB)

Zwierzęta i rośliny muszą szukać nowych siedlisk

Zmiany w klimacie wpłyną także na warunki życia zwierząt i roślin, zarówno jeśli chodzi o pojedyncze gatunki, jak i o całe ekosystemy. Wiele gatunków nie przetrwa jeśli ich środowisko stanie się suchsze, chłodniejsze, wilgotniejsze lub cieplejsze. Niektóre będą migrować do nowych miejsc, inne mogą wyginąć. Najbardziej narażone są te gatunki, które są przystosowane do konkretnych terenów. Cieplejszy klimat zmusi gatunki i całe ekosystemy do migracji w stronę biegunów, lub w wysokie tereny górskie. Te gatunki, które obecnie zamieszkują tereny wysokogórskie lub wysunięte na północ, będą narażone na wtargnięcie innych, a wyparte, nie będą miały dokąd pójść, skoro już teraz zajmują szczytowe partie gór. W rejonach polarnych lód na morzach stopi się wcześniej wiosną, zaś jesienią opóźni się jego tworzenie, co spowoduje liczne niekorzystne konsekwencjami dla gatunków, które na nim żyją (na przykład niedźwiedzie polarne lub niektóre gatunki fok).
 

Obserwacje wykazały, że ocieplenie, jakie miało miejsce w ciągu ostatnich 30 lat, już wpłynęło na życie zwierząt i roślin w Europie. Na przykład niektóre gatunki ptaków i motyli poszerzyły zasięg występowania. Badania rozwoju niektórych gatunków roślin na wiosnę pokazują, że wypuszczanie pączków i kwitnięcie następuje coraz wcześniej (na przestrzeni ostatnich 50 lat każdej dekady rozpoczęło się o 2-5 dni wcześniej). Wiosenna migracja ptaków i składanie jaj zaczyna się każdej dekady 2-5 dni wcześniej, a gatunki, które są specjalnie przystosowane do konkretnego klimatu, przemieściły się co dekadę średnio o 6 km w stronę biegunów, lub 6 metrów wzwyż.

To, jak szybko ocieplenie faktycznie nastąpi, jest najważniejszym czynnikiem, który zadecyduje o przetrwaniu zwierząt i roślin, ponieważ im dłuższy czas będą one miały, żeby się przystosować, tym większa szansa, że im się to uda. Gwałtowne globalne ocieplenie oraz nagłe zmiany klimatu pozostawiają gatunkom mniej czasu na dostosowanie się, niż w wypadku, gdyby zmiany następowały powoli i stopniowo.
 

5. CHUDSZE NIEDŹWIEDZIE. Niedźwiedź polarny jest gatunkiem zagrożonym przez zmiany klimatu. Specjalizuje się on w polowaniu na foki na obrzeżach kry lodowej dookoła bieguna północnego. Krótsze okresy występowania pokrywy lodowej skracają okres polowania niedźwiedzi polarnych.  Badania wykazują, że niedźwiedzie polarne mają obecnie niższą wagę ciała niż w przeszłości.
Zdjęcie: The NOAA Photo Library
Kliknij na rycinę aby zobaczyć ją w powiększeniu! (49 kB)

Zajrzyj na inne strony Encyklopedii!

Więcej o IPCC:
Człowiek i klimat - więcej - część 2

O tej stronie:

Autor: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norwegia
1. Recenzent: Andreas Tjernshaugen - CICERO - Norwegia - 2004-01-20
2. Recenzent: Knut Alfsen - Statistics Norway - Norwegia - 2003-09-12
Konsultacja dydaktyczna: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norwegia - 2004-03-10
ostatnia aktualizacja: 2004-03-27
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków