Człowiek i klimat

Wiadomości podstawowe 

1. Czy człowiek zmienia klimat?

Zmiany klimatu w przeszłości

Klimat na Ziemi zawsze ulegał zmianom. Zaledwie 20 tysięcy lat temu, większość obszaru Europy Pn. była wciąż jeszcze pokryta lądolodem, którego grubość przekraczała trzy kilometry! Również Alpy i Pireneje były zlodowacone (występowały tam lodowce górskie). Nagłe zmiany klimatu pojawiały się dość często podczas epoki lodowcowej, a ich skutkiem było rozprzestrzenianie się bądź kurczenie zasięgu lądolodu. W zimnym klimacie na przedpolu lądolodu, małe grupy ludzi polowały na renifery, dzikie konie i bizony.
 

Ludzie żyjący w epoce lodowcowej pozostawili po sobie kamienne narzędzia oraz wspaniałe malowidła naskalne. Ale ich sposób życia wkrótce miał stać się przeszłością. Przez kolejne tysiące lat orbita Ziemi wokół Słońca zmieniła się, sprawiając, iż okresy letnie stały się cieplejsze, a lód zaczął topnieć. Epoka lodowcowa skończyła się około 10 tysięcy lat temu. Od tamtego czasu klimat półkuli północnej ocieplił się i stał się o wiele bardziej stabilny. Dzięki ostatnim 10 tysiącom lat łagodniejszego klimatu, ludzie mogli rozwinąć rolnictwo, osadnictwo miejskie i cywilizację – co byłoby znacznie trudniejsze w czasie trwania epoki lodowcowej.
 

Zawsze już będziemy zagrożeni nieoczekiwanymi, a dla nas nieprzyjemnymi zmianami klimatu, następującymi z przyczyn naturalnych. Przykładowo, około 400 lat temu Europa przeżyła stosunkowo zimny okres zwany małą epoką lodowcową (choć nie było oczywiście aż tak zimno, jak podczas tej właściwej epoki lodowcowej). Nowością są natomiast obecnie gwałtowne zmiany klimatu, których przyczynę stanowi działalność człowieka na Ziemi. Z powodu rosnącej emisji dwutlenku węgla i innych gazów powodujących efekt cieplarniany, jest możliwe, że wciągu najbliższych 100 lat zaobserwujemy najszybsze ocieplenie Ziemi od czasu końca epoki lodowcowej.
 

Od problemów lokalnych do globalnych

Człowiek od początku swojego istnienia odciskał swoje piętno na środowisku, w którym żył. Jednakże dawniej, skutki polowań czy uprawy roli były raczej lokalne. Zmieniła to Wielka Rewolucja Przemysłowa, która rozpoczęła się około roku 1750, a nabrała tempa w XIX i XX w. Rewolucja ta wywołała ogromne zmiany społeczne.
 

Rewolucja Przemysłowa rozpoczęła się, gdy zaczęto masowo produkować towary w wielkich fabrykach, przy użyciu maszyn zasilanych energią pochodzącą z węgla, a wkrótce także gazu i elektryczności. To znacznie ułatwiło ludziom produkowanie towarów i pozwoliło rozwinąć nowoczesną technologię. W czasach przed-przemysłowych nie było przecież kolei, samochodów, samolotów, światła elektrycznego, telefonów ani telewizji.

Im więcej produkujemy i zużywamy, tym większy wpływ wywieramy na środowisko wokół nas. W ciągu ostatnich 50 lat, po raz pierwszy w historii stało się dla nas jasne, że aktywność człowieka zmienia środowisko całej planety; stwarzamy problemy o zasięgu już nie tylko lokalnym, lecz również globalnym. Jednym z takich globalnych problemów jest ryzyko niebezpieczeństwo występowania zmian klimatu wywołanych działalnością człowieka, znane pod nazwą globalnego ocieplenia.
 

Globalne zmiany klimatu

Zmiany klimatu wywołane działalnością człowieka są spowodowane emisją gazów cieplarnianych do atmosfery. Pochodzą one z wielu źródeł, takich jak: fabryki i rolnictwo, które dostarczają nam pożywienia oraz innych dóbr materialnych, elektrownie, które dają nam prąd elektryczny, samochody i samoloty, dzięki którym możemy się swobodnie przemieszczać.
 

Gazy cieplarniane zmieniają klimat Ziemi, zwiększając natężenie efektu cieplarnianego -  naturalnego zjawiska, w którym para wodna, dwutlenek węgla oraz inne gazy obecne w atmosferze, pozwalają przedostać się promieniom słonecznym do powierzchni Ziemi, lecz potem pochłaniają ogromną część tej energii, wypromieniowywanej z powrotem przez ziemię, ale w postaci ciepła. Gdyby nie gazy cieplarniane, energia ta trafiałaby w przestrzeń kosmiczną. Gdyby nie naturalny efekt cieplarniany, średnia temperatura Ziemi wynosiłaby około (-18°C), a ziemia nie nadawałaby się do zamieszkania (jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat efektu cieplarnianego, zajrzyj do pola tematycznego "Troposfera").

Emitowanie dużych ilości gazów cieplarnianych znacznie zwiększa ich zawartość w atmosferze, co z kolei zwiększa intensywność efektu cieplarnianego. Coraz więcej ciepła jest uwięzione w atmosferze. Skutkiem tego może być wzrost temperatury atmosfery i w rezultacie zmiana klimatu na Ziemi. 
 

O tej stronie:

Autor: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norwegia
1. Recenzent: Andreas Tjernshaugen - CICERO - Norwegia - 2004-01-20
2. Recenzent: Knut Alfsen - Statistics Norway - Norwegia - 2003-09-12
Konsultacja dydaktyczna: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norwegia - 2004-03-10
ostatnia aktualizacja: 2004-03-27
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków