Klimat miasta

Dowiedz się więcej!

Rola przemysłu i innych działów gospodarki w zanieczyszczaniu powietrza atmosferycznego

Źródłami zanieczyszczeń są nie tylko przemysł energetyczny i transport. Dużą rolę odgrywają także inne działy gospodarki, m. in. hutnictwo, przemysł materiałów budowlanych, zakłady chemiczne, rafinerie, przemysł elektromaszynowy i celulozowo-papierniczy. Nie bez znaczenia dla jakości powietrza są również rolnictwo oraz gospodarka komunalna.

Do podstawowych źródeł emisji zanieczyszczeń przemysłowych zalicza się hutnictwo żelaza i stali oraz metali kolorowych. Podstawowymi rodzajami wytwarzanych przez hutnictwo zanieczyszczeń są dwutlenek siarki i pył, ale jest to przede wszystkim pył składający się z cząstek różnego rodzaju metali ciężkich, a więc bardzo toksyczny. Ponadto huty żelaza i stali emitują znaczne ilości tlenku węgla, zaś huty aluminium - związków fluoru, pierwiastka bardzo szkodliwego dla wszystkich organizmów zwierzęcych i roślinnych.
 

Wybitnie pyłotwórczy jest przemysł materiałów budowlanych. Cementownie emitują pyły neutralne pod względem chemicznym, których oddziaływanie jest łagodniejsze od pyłów toksycznych, ale ich ilości są uciążliwe dla otoczenia. Pyły te mogą być przenoszone przez wiatr na znaczne odległości i oddziaływać na obszary położone daleko od emitora. Pozostałe zakłady tej gałęzi przemysłu (wapienniki, zakłady przeróbki kruszyw, kamieniołomy oraz huty szkła i ceramiki) nie charakteryzują się tak znaczną emisją, toteż ich uciążliwość jest odczuwalna jedynie w skali lokalnej.
 

Najbardziej rozległą gamę zanieczyszczeń emitują do atmosfery zakłady przemysłu chemicznego. Zaliczyć należy do nich produkcję nawozów azotowych i fosforowych, paliw płynnych, olejów i smarów oraz włókien sztucznych. W procesie wytwarzania najpopularniejszego z nawozów azotowych - saletry amonowej - podstawowymi rodzajami zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery są pyły samej saletry i mocznika oraz amoniak i tlenki azotu. Z kolei do produkcji nawozów fosforowych niezbędnym surowcem jest kwas siarkowy. Jego produkcja, stanowi znaczne źródło emisji związków siarki do atmosfery. Zanieczyszczenia te są także emitowane do atmosfery w procesie produkcji właściwych nawozów fosforowych, obok niezwykle toksycznych związków fluoru oraz pyłów.
 

Rafinerie ropy naftowej, produkujące paliwa, oleje i smary to także bardzo uciążliwe źródła emisji zanieczyszczeń. W trakcie przebiegu procesów technologicznych do atmosfery dostają się obok znacznych ilości dwutlenku siarki i węglowodorów także mniejsze ilości, ale za to bardzo toksycznych i dokuczliwych substancji, takich jak: aceton, amoniak, benzen, czteroetylek ołowiu, fenol, ksylen i toluen.
 

W procesie produkcji włókien sztucznych podstawowymi surowcami niezbędnymi w procesie technologicznym są dwusiarczek węgla i siarkowodór (H₂S). Substancje te stanowią zarazem podstawowe rodzaje emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń. Obok szczególnie silnych właściwości toksycznych charakteryzują się one wyjątkowo nieprzyjemnym zapachem.
 

Z pozostałych ważniejszych gałęzi przemysłu warto jeszcze, wymienić przemysł celulozowo-papierniczy i elektromaszynowy. Ten pierwszy, podobnie jak przemysł włókien sztucznych, emituje szereg substancji o nieprzyjemnym zapachu, drugi natomiast jest szczególnie toksyczny dla bezpośredniego otoczenia wskutek emisji metali ciężkich i rozpuszczalników, powstających w procesie galwanizacji i lakierowania.
 

Poza już omawianymi, wśród istniejących antropogenicznych źródeł emisji należy jeszcze wymienić rolnictwo i spalanie odpadów. Powszechne używanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, rozpylanych przez samoloty ponad polami uprawnymi, powoduje zanieczyszczenie atmosfery substancjami stałymi o bardzo małych rozmiarach cząstek. Spalanie jest jedną z dość popularnych form unieszkodliwiania odpadów, zwłaszcza w krajach najbardziej uprzemysłowionych. Wszelkiego rodzaju odpadki pochodzące z gospodarstw domowych mają w tych krajach dużą wartość kaloryczną. Umożliwia to nie tylko ich bezpośrednie spalanie, ale także energetyczne wykorzystanie. Ilość zanieczyszczeń emitowanych przez wszystkie spalarnie, zainstalowane na świecie, szacuje się na tym samym poziomie, co zanieczyszczeń dostarczanych wskutek naturalnych pożarów lasów i stepów. Erozja gleb może dostarczać dużych ilości cząstek stałych o średnicy do 2,5 µm. Mogą być one unoszone z wiatrem na znaczne odległości.
 

Lotne związki organiczne (LZO) to głównie substancje chemiczne zbudowane z wodoru i węgla. Nazywa się je także węglowodorami. Najpopularniejszym jest metan a pozostałe to np. benzen, terpen, izopren czy benzopiren. Metanu jednak zazwyczaj nie wlicza się w statystykach do lotnych związków organicznych, a traktuje przede wszystkim jako gaz cieplarniany. LZO pochodzą zarówno z naturalnych jak też antropogenicznych źródeł. Całkowita emisja ze źródeł naturalnych jest znacznie większa niż ze źródeł antropogenicznych, ale w obszarach zurbanizowanych to właśnie emisja antropogeniczna przeważa. Głównymi jej źródłami są spaliny samochodowe i rozpuszczalniki. W 1995 r. w skali globalnej, wskutek spalania paliw w silnikach samochodowych, produkcji przemysłu chemicznego i rafineryjnego oraz używania rozpuszczalników w procesach przemysłowych zostało wyemitowane do atmosfery 159 634 tys. ton węglowodorów (nie wliczając metanu). Około 23% tych emisji (36 782 tys. ton) pochodzi z Europy. Węglowodory w znacznym stopniu przyczyniają się do powstawania smogu fotochemicznego, a ponadto niektóre z nich mają działanie rakotwórcze.
 

O tej stronie:

Autorzy: Paweł Jezioro, Anita Bokwa - Uniwersytet Jagielloński - Kraków
1. Recenzent: prof. dr hab. Barbara Obrębska-Starklowa - Uniwersytet Jagielloński - Kraków
2. Recenzent: dr Marek Nowosad - Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej - Lublin
ostatnia aktualizacja: 2005-03-30