Klimat i rolnictwo 

Dowiedz się więcej!

Wpływ ekstremalnych warunków klimatycznych na produkcję żywności  w przeszłości

W skrajnych przypadkach, niekorzystne warunki klimatyczne mogą mieć katastrofalny wpływ na społeczeństwo, zwłaszcza, gdy nakładają się na to także inne czynniki. 
   

Głód w Irlandii (1846-1850)

Zaraza ziemniaczana powodowana przez grzyb Phytophthora infestans zniszczyła zbiory ziemniaków w Irlandii w 1846 roku. Stało się to przyczyną największej klęski głodu w historii Irlandii. W XIX wieku większość ludności tego kraju pracowała na roli i podstawą ich diety były ziemniaki. W miarę, jak epidemia obejmowała coraz to nowe obszary i niszczyła zbiory, ceny żywności wzrastały i wielu ludzi głodowało.

Zaraza ziemniaczana jest ciągle jedną z najpoważniejszych chorób ziemniaka, a jej masowe wystąpienia są nadal ściśle związane z warunkami atmosferycznymi.
 

Ziemniaki służyły też rolnikom do płacenia czynszu dzierżawnego właścicielom ziemskim. Kiedy zabrakło ziemniaków właściciele ziemscy eksmitowali setki tysięcy chłopów, z których wielu emigrowało do Ameryki i innych krajów anglojęzycznych.

Chłopi, którzy żywili się gnijącymi produktami, chorowali i całe wsie wymierały z powodu cholery i tyfusu. Wielu spośród rolników, którzy wyemigrowali na zatłoczonych statkach, zmarło w czasie podróży. Głód w Irlandii w latach 1846-50 i wynikłe z niego choroby pochłonęły co najmniej milion istnień ludzkich. Wpłynęło to także na głębokie przemiany struktury społecznej i kulturowej w Irlandii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych.
 

Głód w Bengalu w 1943 roku

Niemal 100 lat po klęsce głodu w Irlandii, inny grzyb, Helminthosporium oryzae, powodujący brązową plamistość ryżu, wywołał katastrofę w rządzonym przez Brytyjczyków Bengalu (obecnie północno-wschodnia część Indii i Bangladesz). W latach 1942-1943 warunki pogodowe bardzo sprzyjały epidemii choroby. Straty były ogromne. Często zniszczeniu ulegał niemal cały zbiór ryżu. Niedożywienie i głód spowodowały śmierć ponad 2 milionów ludzi.

W Bengalu w 1942 r. wystąpiło kilka ekstremalnych zjawisk pogodowych, a  importu ryżu z Birmy ustał po jej zajęciu przez Japonię. Wszystko to doprowadziło poważnych braków żywności i głodu w 1943 r. Na sytuację w Bengalu wpłynęło też wiele czynników ekonomicznych. Panowała inflacja wskutek trwającej wojny. Rolnicy i ludność wiejska znaleźli się w niekorzystnej sytuacji, ponieważ większość swoich dochodów uzyskali w czasie żniw, zanim ceny ryżu zaczęły gwałtownie rosnąć. Ponieważ ich płace nie wzrastały tak szybko jak ceny, mieli problemy z kupieniem żywności.
 

Niedawne wydarzenia w USA

W ciągu ostatnich 30 lat straty w rolnictwie spowodowane ekstremalnymi zjawiskami klimatycznymi w USA były znaczne. Ponieważ jednak jest to kraj wysoko rozwinięty i rolnictwo jest tam bardzo zróżnicowane, społeczeństwo nie ucierpiało w takim stopniu, jak w poprzednio przedstawionych przypadkach.

Ekstremalne zjawiska pogodowe pojawiają się w każdym regionie rolniczym USA, niemal każdego roku nawiedzając którąś część kraju. W pierwszej części tego okresu często występowały susze, natomiast w latach 90. XX w. dominowały powodzie. Najgroźniejszymi w skutkach zdarzeniami związanymi z pogodą były dla amerykańskiego rolnictwa: susza w 1988 r. i powódź w 1993 r.
 

Susza w roku 1988

Wielka susza 1988 roku, występująca w środkowo-zachodnich stanach USA, rozpoczęła się wczesną wiosną i trwała przez większą część lata. Towarzyszyły jej wyższe niż zwykle temperatury. Jej zasięg zwiększał się, obejmując centralną i południowo-wschodnią część kraju. Susza ta miała wpływ na rolnictwo, zasoby wodne, transport, turystykę i środowisko. Plony roślin uprawnych spadły o około 37% i kongres musiał przyznać poszkodowanym farmerom pomoc w wysokości 3 miliardów dolarów.
 

Ilość szkodników roślin uprawnych również wzrosła. Soja w całym regionie środkowo-zachodnim została zaatakowana przez przędziorka chmielowca (Tetranychus urticae). Uszkodzenia wystąpiły w krytycznych fazach wzrostu soi. Około 3,2 mln ha zostało opryskanych insektycydami, żeby powstrzymać inwazję szkodników w całym regionie. Straty farmerów w stanie Ohio szacowano na 15 do 20 milionów dolarów.

Do końca maja susza spowodowała spadek poziomu wód na rzece Ohio i w dolnym biegu Mississippi. W połowie lata ruch barek na głównych rzekach, które płyną przez centralną część USA, został ograniczony. Do połowy czerwca poziom wody w rzekach koło Cairo w stanie Illinois opadł do niecałych 2,5 m. Zmniejszony przepływ sprawił, że produkcja energii hydro-elektrycznej spadła o 25%, a wykorzystanie rzek i jezior dla celów rekreacyjnych spadło o 15%. Woda morska z Zatoki Meksykańskiej wtargnęła w koryto rzeki Mississippi na odległość 170 km w głąb lądu, sięgając poza Nowy Orlean.
 

Powódź w roku 1993

Latem 1993 roku powódź zalała 40 000 km² ziemi uprawnej. Najbardziej ucierpiały stany Nebraska, Iowa i Michigan. W lipcu przybór wód w St. Louis w stanie Missouri przekroczył poprzedni rekord. Rośliny uprawne zostały zniszczone na przeszło 45 000 km². Spowodowało to straty przekraczające 3 miliardy dolarów. Koszty akcji ratunkowej i pomocy poszkodowanym wyniosły ponad 222 mln dolarów. Nadmiar wody stanowi poważny problem szczególnie na nisko położonych gruntach w stanie Iowa.

Powódź w 1993 roku spłukała do rzeki Mississippi i do Zatoki Meksykańskiej ogromną ilość azotanów i innych składników odżywczych oraz substancji chemicznych używanych w rolnictwie.
 

O tej stronie:

Autorzy:  Marta Moneo i Ana Iglesias - Universidad Politécnica de Madrid - Hiszpania
1. Recenzent: Alex de Sherbinin - CIESIN, Columbia University - USA
2. Recenzent: Lily Parshall - Goddard Institute for space studies, Columbia University - USA
Konsultacja dydaktyczna: Emilio Sternfeld - Colegio Virgen de Mirasierra - Hiszpania
ostatnia aktualizacja: 12/05/2004
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków